Częste uczucie zmęczenia, które utrudnia codzienne funkcjonowanie, może być objawem choroby – zespołu chronicznego zmęczenia. Szacuje się, że problem ten dotyka nawet 8% populacji [1], w tym dzieci. Gdy zauważysz niepokojące dolegliwości, udaj się do lekarza i rozpocznij odpowiednią terapię.
Zmęczenie, wyczerpanie lub brak energii może odczuwać każdy – bez względu na to, jaki tryb życia prowadzi. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy z jego powodu niemożliwe jest podjęcie pracy zawodowej lub podejmowanie codziennych aktywności. Chroniczne zmęczenie może przyjąć tak ciężką formę, że staje się ona przyczyną niepełnosprawności. Dodatkowo aż 75% chorych nie jest w stanie z tego powodu pracować [2].
Co to jest chroniczne zmęczenie?
Chroniczne zmęczenie (a dokładniej zespół chronicznego zmęczenia) jest zaburzeniem charakteryzującym się występowaniem długotrwałego uczucia ciężkiego wyczerpania, które trwa co najmniej pół roku i towarzyszą mu przynajmniej cztery dodatkowe objawy. Może ono pojawić się w każdym wieku, także u dzieci. Zdecydowanie częściej rozpoznaje się je u kobiet.
Chroniczne zmęczenie rozpoznaje się wyłącznie wtedy, gdy zostaną spełnione określone warunki oraz lekarz wykluczy wszystkie inne jednostki chorobowe mogące odpowiadać za dany stan. Specjaliści najczęściej posługują się kryteriami Fukudy – nazwano je tak na cześć amerykańskiego lekarza, który w 1994 roku zdefiniował to zaburzenie (musisz jednak pamiętać, że istnieją także inne narzędzia tego typu). Zgodnie z nimi rozpoznanie można postawić, gdy:
- długotrwałe zmęczenie nie ma wyraźnej przyczyny,
- zmęczenie nie ustępuje (lub nie ulega złagodzeniu) po odpoczynku,
- przewlekłe zmęczenie ma swój określony początek (nie towarzyszy danej osobie przez całe życie),
- chroniczne zmęczenie utrudnia codzienne życie,
- zmęczeniu towarzyszą przynajmniej cztery dodatkowe objawy (np. nietolerancja wysiłku, brak poprawy samopoczucia mimo wystarczającej długości snu, permanentne bóle głowy, dolegliwości bólowe ze strony gardła, stawów, węzłów chłonnych, mięśni, a także zaburzenia pamięci i koncentracji).
Diagnostyka przewlekłego zmęczenia opiera się przede wszystkim na wywiadzie lekarskim oraz stwierdzeniu obecności objawów klinicznych. Lekarz może zlecić także inne badania (np. poziom stężenia hormonów) oraz konsultacje specjalistyczne w celu wykluczenia innych przyczyn dolegliwości.
Przyczyny chronicznego zmęczenia
Przyczyny chronicznego zmęczenia nie zostały do końca poznane. Przypuszcza się, że schorzenie może mieć związek z zaburzeniami ze strony przysadki mózgowej, nadnerczy lub zaburzeniami układu immunologicznego. Choroba badana jest także pod kątem specyficznych mutacji genowych. Większość badaczy skłania się jednak ku twierdzeniu, że etiologia przewlekłego zmęczenia jest złożona, co oznacza, że rozwija się pod wpływem wielu różnych czynników.
Część badaczy przyczyny chronicznego zmęczenia upatruje w depresji. Te przypuszczenia nie zostały potwierdzone, jednak faktem jest, że oba schorzenia często ze sobą współwystępują. Zauważono także, że osoby cierpiące na przewlekłe zmęczenie mogą zmagać się też z alergiami, migreną, chorobą Hashimoto, zespołem jelita drażliwego oraz zespołem Raynauda.
Objawy chronicznego zmęczenia
Objawy chronicznego zmęczenia to:
- brak energii,
- uczucie wyczerpania,
- brak siły do podjęcia jakiejkolwiek aktywności,
- szybkie męczenie się,
- złe samopoczucie po wysiłku,
- częste bóle głowy,
- ból mięśni,
- ból stawów (bez obrzęków i innych objawów),
- brak uczucia odpoczynku po przespanej nocy,
- zaburzenia koncentracji,
- osłabienie pamięci.
Istotne jest, że zmęczenie i współistniejące dolegliwości utrzymują się przynajmniej pół roku i nie ustępują po odpowiednim odpoczynku. Osoby, które cierpią na chroniczne zmęczenie, mogą zaobserwować u siebie także inne, mniej charakterystyczne objawy. Należą do nich: ból gardła, tkliwość węzłów chłonnych, zawroty głowy, a niekiedy także nudności. Ich pojawienie się jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu.
Jak leczyć chroniczne zmęczenie?
Warto podkreślić, że nie ma jednego sposobu na to, jak leczyć chroniczne zmęczenie. Terapia musi być indywidualnie dostosowana do każdego pacjenta. Najczęściej stosuje się:
- terapię psychologiczną,
- uzupełnienie niedoborów pierwiastków i witamin,
- częsty odpoczynek,
- aktywność fizyczną (dostosowaną do możliwości i wprowadzaną stopniowo).
Leczenie przewlekłego zmęczenia u psychologa to najczęściej terapia poznawczo-behawioralna. Jej celem jest zmiana sposobu myślenia oraz zmniejszenie jego wpływu na zachowanie. Odnotowano polepszenie się jakości życia u osób, które przeszły psychoterapię.
Leczenie chronicznego zmęczenia powinno obejmować także terapię współistniejących chorób (np. depresji). To może wiązać się nawet z koniecznością hospitalizacji. To z kolei wymaga nakładów pieniężnych, a niekiedy także uniemożliwia otrzymanie pełnego wynagrodzenia (w przypadku zwolnienia chorobowego wypłacana jest tylko część wynagrodzenia). Pewnym zabezpieczeniem swojej (oraz rodzinnej) sytuacji finansowej może być ubezpieczenie na wypadek leczenia szpitalnego (o ile kupisz je przed uzyskaniem diagnozy). Jeśli zdecydujesz się na naszą polisę, wypłacimy Ci odpowiednie świadczenie, gdy Twoja hospitalizacja z powodu choroby potrwa dłużej niż dobę.
Źródła:
- K. G. Brurberg, M. Sporstøl Fønhus, L. Larun, S. Flottorp, K. Malterud, Case definitions for chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis (CFS/ME): a systematic review https://bmjopen.bmj.com/content/4/2/e003973 (dostęp: 25.01.2021).
- The Myalgic Encephalomyelitis Action Network https://www.meaction.net/learn/what-is-me/ (dostęp: 25.01.2021).
