Kapitał gromadzony w ramach takich produktów jak IKE, IKZE czy PPK jest inwestowany w ramach funduszy inwestycyjnych lub emerytalnych. Fundusze inwestycyjne są oferowane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) a fundusze emerytalne przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE). Niezależnie od formy prawnej, zadaniem funduszu jest inwestowanie zgromadzonych środków (m.in. w akcje i obligacje) tak by ich wartość rosła. Korzystanie z funduszy wiąże się z opłatami – wyjaśniamy jakie to opłaty oraz za co i jak są naliczane.
Opłaty manipulacyjne
To rodzaj opłat, które ponosimy w związku z określonymi transakcjami realizowanymi podczas inwestowania w fundusze inwestycyjne i emerytalne. Opłaty manipulacyjne służą pokryciu kosztów dystrybucji funduszy oraz realizacji określonych zleceń. Opłaty manipulacyjne to jeden z elementów konkurencji między instytucjami finansowymi – warto wiedzieć za co mogą nas obciążyć.
Na rynku możemy spotkać poniższe typy opłat manipulacyjnych:
-
Opłata dystrybucyjna (za nabycie) funduszy
Opłata może być pobierana przy wpłacie kapitału do funduszu (każdorazowo). Stawka opłaty jest określana jako % wpłacanego kapitału – pomniejsza wartość inwestowanych środków. Wysokość opłaty dystrybucyjnej może różnić się w zależności od dystrybutora (są nimi min. banki, TFI czy internetowe supermarkety funduszy) i zwykle maleje wraz z rosnącą sumą kapitału ulokowanego w ramach funduszu.
-
Opłata umorzeniowa (za odkupienie)
Opłata może być pobierana na zakończenie inwestycji, czyli przy wycofaniu kapitału z funduszu. Stawka opłaty jest określana jako % wypłacanego kapitału – pomniejsza wartość wycofywanych środków. Wysokość opłaty umorzeniowej może różnić się w zależności od dystrybutora (są nimi min. banki, TFI czy internetowe supermarkety funduszy) i z reguły spada wraz z dłuższym okresem utrzymywania inwestycji w dany fundusz (czas między nabyciem a odkupieniem jednostek funduszu).
-
Opłata za zamianę lub konwersję
Ten rodzaj opłaty może być pobierany przy zmianie funduszy, w ramach których inwestujemy. Opłata za zamianę jest pobierana, gdy środki są przelewane między subfunduszami, a konwersji mówimy, gdy kapitał jest przelewany między funduszami. Stawka opłaty może być określona jako % aktywów podlegających zamianie lub konwersji lub jako stawka kwotowa (pobierana od wartości aktywów podlegających zamianie lub konwersji). Często instytucje finansowe ustalają limit bezpłatnych zamian/konwersji w danym roku.
-
Opłata wyrównawcza
To opłata pobierana w związku z zamianą lub konwersją funduszy. To jednak nie koszt samej zamiany, lecz różnica między stawkami opłat dystrybucyjnych lub umorzeniowych pobieranych przez fundusze/subfundusze, w które inwestujemy. Opłata wyrównawcza jest pobierana, gdy (sub)fundusz, do którego przelewamy środki pobiera wyższą opłatę dystrybucyjną/umorzeniową niż dotychczasowy. Opłata wyrównawcza jest równa różnicy tych opłat i jest naliczana od wartości kapitału podlegającego zamianie/konwersji.
-
Fundusze w IKE/IKZE – opłata od pierwszej wpłaty
W ramach kont IKE/IKZE mogą być pobierane opłaty od pierwszej wpłaty – w praktyce to jednorazowa opłata manipulacyjna za otwarcie rejestru IKE/IKZE.
-
Fundusze w IKE/IKZE – opłata za wycofanie kapitału przed upływem 12 miesięcy
Ustawa o IKE i IKZE pozwala nakładać na posiadaczy kont IKE/IKZE opłatę w sytuacji, gdy środki zostaną wycofane z konta przed upływem 12 miesięcy od jego założenia. Celem jest zniechęcenie do przedwczesnego wycofywania środków oraz do zbyt częstej zamiany instytucji finansowych.
Opłata za zarządzanie funduszem w PPK, IKE i IKZE
Opłata za zarządzanie to wynagrodzenie towarzystwa za zarządzanie funduszem. Jej celem jest pokrycie m.in. wynagrodzenia specjalistów zarządzających funduszem, zasobów analitycznych oraz całej infrastruktury TFI i PTE. Opłata za zarządzanie obok opłat manipulacyjnych to główny element konkurencji kosztowej między towarzystwami. Ten rodzaj opłat bezpośrednio wpływa na osiągane stopy zwrotu – lepiej wybrać fundusz o niższych opłatach, które będą mniejszym obciążeniem dla inwestowanego kapitału.
Opłata za zarządzanie funduszem inwestycyjnym i emerytalnym występuje w dwóch wariantach:
-
Opłata stała
Ta opłata jest pobierana niezależnie od wypracowanej stopy zwrotu. Stawka jest określana w ujęciu rocznym jako % łącznego kapitału zgromadzonego w funduszu (aktywa netto). Opłata jest naliczana w każdym dniu wyceny jednostki – 1/365 stawki rocznej jest odnoszona do wartości aktywów netto funduszu w określonym dniu i pomniejsza wartość kapitału ulokowanego w funduszu (tworzona jest rezerwa a faktyczne pobranie ma miejsce raz w miesiącu).
-
Opłata zmienna
Inne określenie to opłata za sukces lub success fee. Celem tej opłaty jest zmotywowanie zarządzających do pracy nad jak najwyższymi wynikami dla uczestników funduszy emerytalnych lub inwestycyjnych. Towarzystwo pobiera tę opłatę, gdy wypracowana stopa zwrotu przekroczy obrany punkt referencyjny (np. ustalony poziom stóp zwrotu). Opłata za sukces jest pobierana od nadwyżki wypracowanej stopy zwrotu ponad ustalony poziom – obliczona zgodnie z tą formułą wartość jest kolejno odnoszona do aktywów netto funduszu w określonym dniu i pomniejsza wartość kapitału ulokowanego w funduszu. Opłata jest naliczana w każdym dniu wyceny (gdy spełnione są określone warunki tworzona jest rezerwa), a faktyczne pobranie ma miejsce raz w roku.
Zarówno opłata stała, jak i zmienna za zarządzanie jest uwzględniana w dziennej wycenie jednostki – publikowane notowania oraz wyniki funduszy uwzględniają wycenę jednostki „netto” (czyli po kosztach).
Jakie są pozostałe opłaty za fundusze inwestycyjne i emerytalne?
W tej kategorii opłat kryją się koszty działalności funduszu. Warto pamiętać, że opłaty manipulacyjne oraz za zarządzanie służą pokryciu wynagrodzenia dystrybutorów oraz towarzystw zarządzających funduszami (TFI/PTE). Natomiast opłaty „pozostałe” są naliczane, by fundusz mógł działać. Nie jest to zatem element konkurencji – każdy fundusz, zarówno w ramach PPK, IKE, jak i IKZE, musi ponosić pewne określone koszty, a uczestnicy muszą je pokrywać inwestując za pośrednictwem funduszy. Są to m.in. koszty depozytariusza, agenta transferowego, koszty transakcji (zakup, sprzedaż aktywów).
1 Inwestowanie w fundusze wiąże się z ryzykiem inwestycyjnym, co może oznaczać utratę przynajmniej części wpłaconego kapitału - w zależności od warunków rynkowych oraz wyników decyzji inwestycyjnych.
