Dzięki rozwojowi nauki naukowcy coraz lepiej znają genom człowieka, a także potrafią odczytać informacje genetyczne i wskazać nieprawidłowości, które mogą odgrywać istotną rolę w zachorowaniu na daną chorobę, w tym nowotwory. To pozwala odpowiedzieć na najbardziej nurtujące pytanie: czy dziedziczenie raka jest możliwe?
W Polsce każdego roku nowotwór złośliwy rozpoznaje się u ponad 150 tysięcy osób. W ciągu ostatnich trzech dekad liczba ta wzrosła niemal trzykrotnie. Pod względem zachorowalności na pierwszym miejscu u mężczyzn znajduje się rak płuca, natomiast u kobiet najczęściej występuje rak piersi. Niekiedy zdarza się, że ta sama choroba nowotworowa przytrafi się kilku osobom w danej rodzinie. Warto zatem, abyś wiedział, jakie są czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór.
Czy nowotwór jest dziedziczny?
Nowotwór powstaje wtedy, gdy komórki organizmu zaczynają dzielić się i namnażać w niekontrolowany sposób. Przyczyną nieprawidłowości są mutacje genów odpowiedzialnych za kodowanie białek. W efekcie dana komórka traci swoją pierwotną funkcję i przestaje podlegać jakimkolwiek systemom kontroli ze strony układu immunologicznego. Co więcej, zaczyna rozrastać się na zdrowe tkanki, a także zyskuje zdolność do tworzenia własnej sieci naczyń krwionośnych, migracji i tworzenia przerzutów.
Wiele osób zastanawia się, czy nowotwór jest dziedziczny. W większości przypadków zachorowanie jest sporadyczne. Oznacza to, że mutacja nie została przekazana w genach, lecz nabyta w ciągu życia (mówi się także, że powstała spontanicznie). Zwykle u żadnego krewnego pacjenta nie wystąpiła wcześniej dana choroba nowotworowa (ten sam rak w rodzinie może być efektem narażenia na te same czynniki ryzyka).
W 5–10% wszystkich zachorowań ma jednak miejsce tzw. dziedziczenie nowotworu. Warto podkreślić, że nie jest dziedziczona sama choroba, a jedynie predyspozycja genetyczna do jej wystąpienia. W takiej sytuacji nieprawidłowa informacja genetyczna jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Zwykle obecność samego wadliwego genu nie przesądza o tym, że u danej osoby dojdzie do zachorowania – wpływ mają również uwarunkowania środowiskowe. Należy ona jednak do grupy wysokiego ryzyka.
Dziedziczenie nowotworu (czyli nosicielstwo zmutowanego genu) można podejrzewać, gdy:
- u danej osoby choroba wystąpiła wcześniej, niż wynosi średnia wieku zachorowania dla danej populacji,
- kilka spokrewnionych osób chorowało na ten sam typ nowotworu,
- stwierdza się zachorowanie w kolejnych pokoleniach,
- stwierdza się charakterystyczne współwystępowanie nowotworów (np. ten sam rak obustronnie w narządach parzystych).
Ubezpiecz się na wypadek raka
Zyskaj dostęp do profilaktyki i szybkiej diagnostyki, aby wykryć chorobę na wczesnym etapie oraz zapewnij sobie pieniądze na ewentualne leczenie (nawet do 900 tys. zł).
Które nowotwory są dziedziczne?
Naukowcom udało się stwierdzić, które nowotwory są dziedziczne. Było to możliwe dzięki poznaniu konkretnych mutacji niektórych genów. Ich nosiciele należą do grupy wysokiego ryzyka zachorowania i powinni zostać objęci programem prewencyjnym.
Najczęściej rozpoznawany jest zespół dziedzicznego raka piersi i jajnika. Jego przyczyną jest mutacja genów BRCA1 lub BRCA2. U jego nosicielek ryzyko wystąpienia raka sutka wynosi nawet 80%. Do innych dziedzicznych nowotworów zalicza się:
- raka jelita grubego (mutacja w genach hMSH2, hMLH1, hPMS1, hPMS2),
- siatkówczaka płodowego (gen RB),
- raka skóry i czerniaka skóry (gen XP),
- guza Wilmsa, czyli złośliwy nowotwór nerki wieku dziecięcego (gen WT-1).
Osoby, w rodzinie których wystąpił rak, mogą wykonać badanie genetyczne. Pozwalają one określić nosicielstwo danej mutacji genu (np. BRCA1).
Zobacz też: Rak jajnika - objawy, rozpoznanie i leczenie
Czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór
Zachorowanie na raka nie zależy tylko od genów. Dużą rolę odgrywają również czynniki środowiskowe. Wśród nich najczęściej wymienia się:
- palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu,
- otyłość,
- narażenie na działanie toksycznych substancji chemicznych,
- prowadzenie niezdrowego stylu życia (nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej),
- promieniowanie jonizujące,
- zanieczyszczenia środowiska i smog.
Jeśli jesteś w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na raka, możesz zapewnić sobie wsparcie finansowe, a także szybki dostęp do wczesnej diagnostyki i konsultacji specjalistycznych, na wypadek zachorowania, wykupując ubezpieczenie na wypadek nowotworu z pakietami dodatkowymi. Ubezpieczenie działa już od momentu pre-diagnozy, czyli gdy występuje podejrzenie choroby, ale nie zostanie ona jeszcze zdiagnozowana.
Jak zapobiegać nowotworom?
Zastanawiasz się, jak zapobiegać nowotworom? Przede wszystkim zalecana jest zmiana stylu życia, a więc: zdrowe odżywianie (ograniczenie spożywania tłuszczów nasyconych, zwiększenie w diecie liczby warzyw, owoców, błonnika pokarmowego i produktów uznawanych za antyoksydanty), regularna aktywność fizyczna (dostosowana do możliwości organizmu), zaprzestanie palenia tytoniu, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, unikanie stresu. Ważne jest także zgłaszanie się na regularne badania i kontrole lekarskie – tylko w ten sposób możesz wykryć chorobę na wczesnym etapie i zwiększyć swoją szansę na wyleczenie.
