Wszystko o IKZE – ustawa, wypłata, oszczędzanie

Co to jest IKZE?

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (w skrócie IKZE) to produkt emerytalny, który pozwala samodzielnie gromadzić dodatkowe oszczędności emerytalne. IKZE oraz IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) a także PPE (Pracowniczy Program Emerytalny) razem tworzą tzw. III filar systemu emerytalnego. Każdy z tych produktów jest dobrowolny – zarówno założenie tych produktów, jak i odprowadzanie wpłat zależy wyłącznie od woli oszczędzających – a gromadzony kapitał jest prywatny , a środki z IKZE podlegają dziedziczeniu. 

Kto i gdzie może założyć IKZE?

IKZE może założyć osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat. Małoletni może oszczędzać na IKZE jedynie w roku, w którym uzyskuje z tytułu umowy o pracę. IKZE mogą założyć również osoby, które prowadzą działalność gospodarczą w formie samozatrudnienia (pozarolnicza działalność, w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Osoby samozatrudnione mogą cieszyć się podwyższonym limitem wpłat na IKZE. 

IKZE prowadzą następujące instytucje finansowe: powszechne towarzystwa emerytalne (PTE), towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI), domy maklerskie, banki oraz towarzystwa ubezpieczeń na życie (TUnŻ).

Dana osoba może mieć tylko jedno IKZE – przy składaniu wniosku o zawarcie umowy o prowadzenie gdy robi to po raz pierwszy) IKZE zakładający konto oświadczenie, że nie gromadzi środków w IKZE innej instytucji finansowej. IKZE można przenosić do innej instytucji finansowej w ramach tzw. wypłaty transferowej (wtedy oświadczamy, że mamy IKZE w innej instytucji finansowej). 

Otwórz IKZE w Nationale-Nederlanden PTE

Jak wpłacać pieniądze na IKZE?

IKZE to produkt całkowicie dobrowolny. To od posiadacza konta zależy kiedy i ile wpłaca na IKZE – wpłat można dokonywać w dogodnym dla siebie momencie np. raz w miesiącu, kilka razy lub raz w roku. Jeśli sytuacja finansowa uniemożliwia zasilanie konta IKZE, wpłat po prostu nie dokonujemy. Warto pamiętać, że instytucje finansowe z reguły wymagają dokonania pierwszej wpłaty przy otwarciu IKZE, a kolejne wpłaty trafiają na konto w preferowanym przez posiadacza konta momencie. W Nationale-Nederlanden PTE minimalna pierwsza wpłata wynosi 150 zł, a wysokość kolejnych wpłat to co najmniej 50 zł. 

Ustawa o IKE i IKZE – jakie są regulacje prawne?

Ustawa o IKE i IKZE ustanawia maksymalny limit wpłat na IKZE w danym roku kalendarzowym. Wpłaty nie mogą przekroczyć 1,2-tności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego – w 2024 r. limit wpłat wynosi 9388,80 zł. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą formie samozatrudnienia (pozarolnicza działalność, w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) maksymalny limit wpłat na IKZE jest podwyższony i wynosi 1,8-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2024 r. jest to 14 083,20 zł).

Oszczędzanie w ramach IKZE pozwala skorzystać z ulgi podatkowej. Wpłaty na IKZE z danego roku kalendarzowego (do wysokości limitu) można odliczyć od podstawy opodatkowania w rocznym zeznaniu PIT za dany rok (ulga nie jest jednak dostępna dla wszystkich form opodatkowania, np. dla osób rozliczających się z zastosowaniem karty podatkowej). Wysokość ulgi podatkowej z tytułu wpłat na IKZE zależy od wysokości naszych zarobków i tym samym stawki podatku dochodowego, a także od tego, ile wpłaciliśmy.

Korzyść podatkowa z tytułu wpłat na IKZE w 2023 r. 

*Przy sumie wpłat odpowiadającej maksymalnemu limitowi w 2024 r. (9388,80 zł; samozatrudnieni - 14 083,20 zł).

** opodatkowanie stawką 32% od pierwszego miesiąca uzyskiwania przychodów

*** sytuacje szczególne, np. ponoszenie straty, mogą mieć wpływ na wysokość tej kwoty
W powyższych wyliczeniach nie uwzględniono:
•    innych ulg podatkowych (np. ulgi na dzieci, ulgi dla osób do 26 roku życia), przewidzianych prawem odliczeń, a także podwyższonych kosztów uzyskania przychodów 
•    możliwości wspólnego rozliczenia się z małżonkiem.
Wyliczenia są uproszczone, gdyż nie pokazują odliczeń związanych ze składkami na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz zostały oparte na założeniu, że Oszczędzający podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów w Polsce. Założono, że wpłaty na IKZE nie zostały: 1) zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub 2) odliczone od dochodów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lub 3) odliczone od przychodów na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, lub 4) zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.

**** Wyższy maksymalny limit wpłat na IKZE dotyczy osób prowadzących pozarolniczą działalność, w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Co dzieje się z kapitałem gromadzonym na IKZE?

Celem IKZE jest nie tylko samo odkładanie pieniędzy, ale także stopniowe zwiększanie wartości zgromadzonego kapitału. W zależności od tego gdzie założymy IKZE, wpłaty będą  inwestowane (IKZE w PTE, TFI, TUnŻ, dom maklerski) lub gromadzone na rachunku oszczędnościowym (bank). 

W Nationale-Nederlanden PTE kapitał jest inwestowany w ramach funduszu Nationale-Nederlenden DFE, który skupia się głównie na polskich akcjach i obligacjach 

Zobacz też: Jak fundusz inwestuje w IKE i IKZE?

Od uruchomienia 2 lipca 2012 r. do 31.10.2023 fundusz zarobił 199,10%. Co więcej, nasze IKE i IKZE w Nationale-Nederlanden DFE zdobyło podium w rankingu Analiz Online z listopada 2023 r.

Otwórz IKE/IKZE w Nationale-Nederlanden PTE

Kiedy i jak można wypłacić kapitał z IKZE?

IKZE to produkt, gdzie gromadzone są oszczędności emerytalne – wpłacane pieniądze powinny budować poduszkę finansową, która będzie wsparciem po zakończeniu działalności zawodowej. Dlatego co do zasady kapitał z IKZE można wypłacić po ukończeniu 65. roku życia. Dodatkowy warunek, który uprawnia do wypłaty środków to dokonywanie wpłat na IKZE co najmniej przez 5 lat. 

Jeśli spełnimy te kryteria, możemy korzystać z preferencji podatkowych IKZE. Po pierwsze z wypłacanego kapitału nie jest potrącany podatek od dochodów kapitałowych. Po drugie jedyny podatek jaki ponosi posiadacz IKZE to 10% podatku zryczałtowanego podatku dochodowego od wypłacanych środków. 

Wypłaty można dokonać jednorazowo albo w ratach (przez co najmniej 10 lat a jeśli oszczędzaliśmy krócej to przez okres równy do okresu oszczędzania). Jeśli wybraliśmy wypłatę w ratach, w każdym momencie możemy zmienić zdanie i złożyć wniosek o wypłatę jednorazową. 

Po rozpoczęciu wypłaty kapitału z IKZE, nie może dokonywać wpłat na IKZE, ani ponownie założyć IKZE. 

Z IKZE można wypłacić kapitał również przed 65. rokiem życia – wtedy mowa o tzw. zwrocie. Posiadaczowi IKZE wypłacana jest całość zgromadzonych środków. W związku z tym, że wpłaty na IKZE uprawniały do skorzystania z ulgi podatkowej, wypłacany kapitał podlega opodatkowaniu. Posiadacz IKZE rozlicza zwracaną kwotę w PIT za dany rok (jako przychody z innych źródeł).

Dodatkowo, jeśli zwrot ma miejsce przed upływem 12 miesięcy od założenia IKZE, instytucja finansowa ma możliwość pobrania dodatkowej opłaty – ten zabieg ma zniechęcić oszczędzających do wypłaty i  przedwczesnego „skonsumowania” gromadzonych środków. W Nationale-Nederlanden PTE opłata wynosi 50% wartości wycofywanego kapitału, lecz nie może przekroczyć 300 zł. 

Czym IKZE różni się od IKE?

Różnica to przede wszystkim korzyści podatkowe. 

• W IKE nie ma ulgi podatkowej w trakcie gromadzenia środków. Wpłat nie można odliczyć od podstawy opodatkowania, lecz przy wypłacie (po ukończeniu 60. roku życia) na rachunek bankowy oszczędzającego trafia całość kapitału gromadzonego na koncie (nie jest pobierany zryczałtowany 10% podatek dochodowy). 
• W sytuacji zwrotu, jeśli został wypracowany dochód, posiadacz IKE otrzymuje środki pomniejszone o podatek od dochodów kapitałowych (19%). Nie rozlicza ich w zeznaniu rocznym PIT. W przypadku zwrotu z IKZE, posiadaczowi jest zwracana całość kapitału zgromadzonego na koncie i ma on obowiązek samodzielnie odprowadzić od zwracanych środków podatek dochodowy (jako przychód z innych źródeł).

Pozostałe różnice mają bardziej techniczny charakter:

• W IKE limit wpłat jest wyższy – w 2024 r. wynosi 23 472 zł
• Z IKE można wypłacić kapitał po ukończeniu 60. roku życia lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia.
• W IKE nie ma wymogu wypłaty rat przez co najmniej 10 lat.  
• W IKE możliwy jest zarówno zwrot częściowy, jak i całkowity (w IKZE zwracana jest całość kapitału). 

Więcej informacji: Co to jest IKE i co trzeba wiedzieć?

Zasady funkcjonowania IKE oraz IKZE, w tym zasady dokonywania odliczeń od dochodu, reguluje Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. 
Przy czym szczegóły dotyczące skutków podatkowych są wskazane w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.